Karaniwan na sa mga kabataang bagong nakapagtapos ngayon ang maghangad ng trabaho sa malalaking siyudad o mga kumpanya o di kaya’y maranasang humawak ng mataas na posisyon sa lipunan. Kung may pagpipilian, ito’y ayon sa maraming pag-aaral, hindi ang larangan ng agrikultura ang makapupukaw sa atensyon o ambisyon ng isang kabataan.

Ibang-iba naman dito ang pananaw ng isang kabataan sa Bohol. Si Pedro “Jay” Valles III, 22 taong gulang, at ang kanyang ama na si Pedro Valles Jr., 46 taong gulang ng barangay Tipolo, Ubay, ay parehong kinagisnan ang pagsasaka sa murang edad.

Pangunahing hanapbuhay sa Central Visayas, kabilang ang lalawigan ng Bohol, ang pagsasaka. Sa katunayan, ayon sa Bohol Provincial Planning and Development Office, nasa 184,847 hectares o halos 45% ng kabuuang lupa ng probinsya ang nakalaan sa pagsasaka kasama na ang sa livestock at poultry production.

Katuwang ang buong pamilya kasama ang dalawang nakababatang kapatid at inang si Elsie, ilan sa mga pananim na sinasaka nina Jay ang saging, buko, palay, at ibang gulay katulad ng kalabasa. Taong 2019, nagsimula na ring magbenta ng gatas ng kalabaw sina Jay mula sa dalawang Italian buffalo na ipinagkaloob sa kanila ng DA-PCC taong 2014. Taong 2019 din nang mapahiraman sila ng bull na siyang magkasunod na nakapagpabuntis sa dalawa niyang inahin. Ito’y matapos na maging kalahok sa Farmer Livestock School on Dairy Buffalo Production (FLS-DBP) training ng DA-PCC ang kanyang tatay na si Pedro.

“Malaki ang kita sa paggagatas ng kalabaw.” Ito ang mariing sagot ni Jay sa tanong kung bakit pinipili niyang manatili sa pagbubukid at pagkakalabaw. Katulad din ng ibang kabataan, minsan na ring sinubukan ni Jay na lumuwas sa lungsod para maghanap ng ibang mapagkakakitaan.

Matapos ang kaniyang pag-aaral sa ilalim ng Alternative Learning System (ALS) Program ng Department of Education (DepEd) noong 2020, nagdesisyon siyang pumunta ng Bulacan upang doon maghanap ng trabaho. Nakakapanibago man at malayo sa nakagisnang buhay sa probinsya ay buong tapang pa ring sinuong ng binata ang panibagong pakikipagsapalaran. Isang taon siyang nagtrabaho bilang bodegero, tatlong buwan bilang tricycle driver, at isa pang buwan bilang service boy sa isang water refilling station. Hindi nagtagal, napagod si Jay sa pagpapalipat-lipat ng trabaho kaya’t nagdesisyon siyang bumalik na lang ng probinsya.

“Mas mainam pa rin ang pagkakalabaw kaysa sa dati kong pinasukan,” pagkukumpara ni Jay noong magbalik sa pagpapastol at paggagatas ng kalabaw.

“Minuto lamang ang pagkuha ng gatas at hindi rin matrabaho ang pagpapakain sa kanila,” dagdag pa niya.

Sa paggagatas naman, dapat aniyang panatilihing malinis ang mga kalabaw at ang milk collection facility upang masigurong de-kalidad ang aning gatas.

“Pinaliliguan muna ang mga kalabaw saka pinatutuyo. Sunod na inihahanda ang lalagyan ng gatas na may kasamang malinis na telang pansala. Pagkatapos makolekta ang gatas ay dinadala ito malapit sa kalsada para mabilis na maisasakay ng collector,” ani Jay.

Ganito ang eksena sa paggagatasan ni Jay tuwing alas-sais hanggang alassiete ng umaga araw-araw. Aabot aniya sa anim na litro ang nakukuha sa isang kalabaw na ibinibenta nila sa halagang Php50 bawa’t litro.

Dahil sa malaking kita mula rito, pangarap ni Jay na dumami pa ang kanyang mga gatasang kalabaw at pinaplano na rin niyang subukan ang carabao breeding para mangyari ito.

Mga hamon sa pagkakalabaw

Mahirap ang supply ng tubig sa barangay Tipolo lalo na sa panahon ng tag-init na nagsisimula tuwing buwan ng Marso. Bagama’t malakas kahit sa gitna ng matinding sikat ng araw, nakararanas pa rin ng pagkabalisa ang mga kalabaw dulot ng uhaw at kawalan ng lubluban dahil sa pagkatuyot ng mga lawa at water holes.

Sa pagdaan ng bagyong Odette sa pulo, humina rin ang bentahan ng gatas. Kasunod nito ay ang biglaang pagtigil ng isa sa kanilang kalabaw sa pagbibigay ng gatas. Hinala ng pamilya ni Jay na marahil ay bunga ito ng stress na pinagdaanan ng kalabaw dahil sa malalakas na hangin at ulan na dulot ng nagdaang bagyo.

Gayunpaman, masasabing mapalad pa rin ang kanilang pamilya at hindi gaanong malaki ang naidulot na pinsala ng bagyo sa barangay samantalang ang mga karatig-bayan ay hindi pa rin tuluyang nakababangon sa tinamong pinsala at trauma.

Haligi ng masaganang agrikultura

Nang tanungin kung may balak pa ba siyang maghanap ng ibang trabaho, ang tahasang sagot ni Jay ay wala na dahil ang kanyang buong atensyon, aniya, ay nakatuon na sa pagkakalabaw. Kung para sa ibang kabataan ang pagsasaka ay huli sa kanilang mga pinagpipiliang propesyon, para kay Jay ay mahalaga ang pagsasaka at kailanma’y hindi matatawaran ang katuturan ng gawaing ito.

“Sa mga kabataan ngayon, hindi hamak na trabaho ang pagsasaka dahil sa katunayan ay isa itong malaking business opportunity. Katulad ng iba ring hanapbuhay, kikita at yayaman ka rito. Sa katunayan, kaya nitong talunin ang kita ng ibang propesyonal,” ani Jay.

“Kung walang mga magsasaka, mawawalan ng pagkain ang mga tao. Kung walang mga kabataang magsasaka, wala ring pag-asa ang ating agrikultura sa mga susunod na panahon. Sa paggagatas ng kalabaw malaki ang kita at hindi nangangailangan ng matinding trabaho,” panghihikayat niya.

Mangilan-ngilan sa ngayon ang mga kabataang katulad ni Jay na piniling sumunod sa yapak ng kanyang mga magulang na magsasaka. Ngayong nakararanas tayo ng kabi-kabilang hamon dulot ng pandemya at mga kalamidad, ang pamanang kabuhayan ay maituturing na rin ngayong pag-asa ng bayan.