"Huwag mo silang tipirin sa pagkain, hayaan mo silang magpakabusog pero huwag mo rin silang sagarin.”

Yan ang pahayag ni Jeffrey Cueco nang tanungin ang kanyang mga kasanayan sa pag-aalaga ng kanyang mga kalabaw. Sa pamamagitan ng pamamaraan niyang ito ay nakamit ng kanyang kalabaw ang titulo bilang Best Dairy Buffalo na pure-bred senior cow sa ginananap na National Carabao Conference noong Nobyembre ika 15 hanggang 16 nitong nakaraang taon sa Philippine Carabao Center (PCC) National Headquarters sa Science City of Muñoz.

Laking Sta. Cruz, Baybay City, si Jeffrey, 38, kung saan pangingisda at pagsasaka ang nangungunang kabuhayan ng mga residente dito. Ang lahat ng kanyang kaalaman sa pag aalaga ng mga hayop ay natutunan niya sa kanyang amang si Gregorio, 67, na lumaki rin sa pagsasaka. Ang kanyang ama rin ang nanghimok sa kanya na sumubok sa carabao dairying.

Taong 2017, minsang iniwan ni Gregorio ang dalawang kalabaw sa pangangalaga kanyang anak habang pansamantala siyang nanatili sa Dapitan upang sumailalim sa pagsasanay ng therapeutic massage service bilang karagdagang pagkakakitaan. Dito mas lumawak ang kaalaman ni Jeffrey sa dairying at kalaunan ay nawili siyang mamuhunan dito.

Pakikipagsapalaran

Sa una, hindi gaano pinagtutuunan ng pansin ni Jeffrey ang kanilang mga kalabaw dahil nakagisnan lamang ang mga ito bilang katuwang sa pag-araro ng bukid at pagbubuhat ng mga saka. Subalit, kalaunan ay nabago ang buong pananaw niya rito noong aktwal niyang naranasan ang pangongolekta ng mga gatas at pagbenta nito. Sa halagang 70 pesos kada litro, hindi inaasahan ni Jeffrey na ganon kalaki ang pakinabang sa gatas ng kalabaw.

Magmula noon, sineryoso ni Jeffrey ang pagkakalabaw. Sinimulan niya ang pagpapaayos ng koral para sa mga kalabaw at regular na pagkonsulta sa mga Artificial Insemination (AI) technician mula sa PCC sa Visayas State University (VSU) para mapabuntis at maparami pa ang kanilang mga kalabaw. Sa kasalukuyan, nasa 15 na ang bilang ng inaalagaang kalabaw ng mag-ama na kinabibilangan ng 4 na lalaki at 11 na babaeng kalabaw.

Sinikap din ni Jeffrey na sumailalalim sa pagsasanay bilang AI technician sa ilalim ng DA-PCC sa VSU para hindi na nila kailangang tumawag ng mga empleyado mula rito sa tuwing mangangailangan sila ng AI services. Naghire din siya ng dalawang katulungan sa pag-aalaga ng mga kalabaw tuwing weekdays habang siyay nasa trabaho bilang quarantine officer. Gayunpaman, gusto niyang masanay ang mga kalabaw sa kanya kayat naglalaan siya ng oras na pakainin o paliguan ang mga ito pagkatapos ng kanyang trabaho at tuwing sabado at linggo.

Ang bahagi ng lupang kinatatayuan ng koral at milking parlor ng mga kalabaw, kabilang na ang bahaging pinagsasakahan ng mag-ama para sa damong pakain sa mga alaga ay nirentahan din ni Jeffrey para sa pagpapalago ng kanilang dairy business.

Katulad ng ibang nagnenegosyo, nandyan din ang ilang pagsubok na pagdadaanan. Nangunguna na dito ang kasalukuyang inflation sa mga bilihin na nagdudulot ng sakit sa bulsa. Halimbawa,ayon kay Jeffrey, mula 700 pesos hanggang 800 pesos ay tumaas ang presyo ng feeds sa halagang 1000 hanggang 1200 pesos per kilo. Dahil dito, minsan ay umaasa siya sa mga damong legumbre bilang alternatibo para hindi makompromiso ang sustansya ng pagkain na binibigay sa kalabaw.

Maliban dito, nandyan din ang gastos sa upa at pambayad ng kanilang mga katulungan sa farm.

“Kung gusto mong maging maayos at maganda ang operasyon ng iyong negosyo, kailangan mo talagang gumastos,” ani ni Jeffrey.

“Gayunpaman, nababawi naman namin ang mga gastos kapag nagsimulang magggatas ang mga kalabaw at nakakapagbenta na ulit kami, kaya gusto ko talagang maparami pa ang mga gatasang kalabaw namin para sa mas mataas na kita” dagdag nito.

Good practices sa pagkakalabaw

Sa pagpapakain, hindi tinitipid ni Jeffrey ang kanyang mga kalabaw lalong lalo na sa tuwing buntis ang mga ito at kapapanganak pa lamang. Pinaghalong feeds at damo ang karaniwang diet ng mga alaga ni Jeffrey.

“Minsan pinapakain ko rin sila ng mais kapag season ng mais. Hinahaluan ko ito ng molasses, corn bran, at asin,’ dagdag ni Jeffrey.

“Pagpatak ng alas-otso ng umaga, dadalhin namin sila sa tabing ilog para maligo at magpalamig lalong lalo na ngayong tag-init. Doon din sila kumakain ng mga damo na tumutubo sa tabi ng ilog. Pagsapit ng ala-ona saka namin sila ibabalik sa kanilang koral,” dagdag nito.

Mae, Anne, Thaleya, Sheena, Jane, Bea, at Queenie – pawang pangalan ng mga magagandang dilag. Ito ang ilan sa mga pangalang ibinigay sa mga kalabaw nina Jeffrey at ang dalawang kasama sa bukid. Bumabagay naman sa kanilang pangalan ang espesyal na pag-aalagang natatanggap nila kay Jeffrey na mababakas sa malulusog at pintog na pangangatawan ng mga ito.

Maliban sa gatas na nakokolekta nila na umaabot sa 15 hanggang 19 litro mula sa apat nilang naggagatas na kalabaw, napagkakakitaan din ni Jeffrey and dumi ng mga kalabaw. Binebenta niya ito sa halagang 150 pesos bawat sako at 15 pesos per kilo naman kapag ginawang vermicompost. Paminsan minsan din nilang ibinebenta ang mga lalaking bolo kapag nasa tamang pangangatawan na ang mga ito.

Buo ang isip at tiwala ni Jeffrey na ipagpatuloy ang sinimulang negosyo. Plano niya ring magdagdag ng mga kalabaw para maparami pa ang produksyon nila ng gatas na maibenta. Gayundin, naghahanda siya para sa pagpapalawak ng kanilang milking parlor na ipapatayo sa mas angat na bahagi upang makaiwas sa baha lalo na tuwing tag-ulan.

“ Karagdagang seguridad ko rin pang pinansyal ang dairying maliban sa tarabaho ko. Masaya rin ako na magsilbing inspirasyon sa kapwa ko mga magsasaka para tangkilikin ang paggagatas ng kalabaw. Gusto ko ring ipakita na malaki ang kita sa dairying kahit gayunman na nagrerenta lang ako ng lupa para isakatuparan ito”.